Nowe rozwiązanie dla polskich przedsiębiorców zostało przegłosowane przez Sejm. Polska Fundacja Rodzinna jest bliżej wejścia w życie niż kiedykolwiek wcześniej. Przyglądamy się podstawowym założeniom ustawy o fundacji rodzinnej.

Pomysł wdrożenia do polskiego systemu prawno-podatkowego instytucji, która stanowiłaby dla polskich przedsiębiorców atrakcyjną alternatywę dla zagranicznych rozwiązań w zakresie planowania strukturyzacyjnego, istniał od dawna. Niemniej dopiero pod koniec 2022 r. Sejm przegłosował ustawę o fundacji rodzinnej, która spowoduje, że polski porządek prawny otrzyma rozwiązanie zapewniające polskim przedsiębiorcom nowe możliwości w zakresie planowania sukcesji.

W artykule:
1. Założenia ogólne polskiej fundacji rodzinnej
2. Zagadnienia podatkowe polskiej fundacji rodzinnej
3. Podsumowanie

Założenia ogólne polskiej fundacji rodzinnej

Nowe rozwiązania są skierowane do przedsiębiorców prowadzących firmy rodzinne, którzy chcieliby odpowiednio zaplanować sukcesję. Aby uniknąć chaosu organizacyjnego związanego z postępowaniem spadkowym, przedsiębiorcy od dawna poszukiwali rozwiązań pozwalających uporządkować te sprawy, bez uszczerbku dla prowadzonego przedsiębiorstwa. 

Według podstawowych założeń nowego projektu ustawy, fundacja rodzinna jest odrębną osobą prawną, która została utworzona w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełnienia świadczeń na rzecz beneficjentów.

W tym kontekście, fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą, choć jej zakres jest ograniczony ustawą do:

  1. zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
  2. najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;
  3. przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju lub za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
  4. nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
  5. udzielania pożyczek:
    • spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały lub akcje,
    • spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,
    • beneficjentom;
  6. obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
  7. prowadzenia przedsiębiorstwa w ramach gospodarstwa rolnego.

Fundatorem fundacji rodzinnej może być wyłącznie osoba fizyczna, ale fundacja może mieć więcej niż jednego fundatora, chyba że jest ustanawiana w testamencie. Ustawa dopuszcza również taką możliwość, ale wtedy fundator może być tylko jeden.

Główną rolą fundatora, poza założeniem fundacji rodzinnej, jest również wniesienie do niej majątku, który nie może być wart mniej niż 100 000 PLN i co do zasady majątek ten nie powinien podlegać zwrotowi.

W akcie założycielskim fundacji określa się jej beneficjentów, którymi mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i organizacje pozarządowe prowadzące działalność pożytku publicznego, zgodne z odrębnymi przepisami. Co istotne, beneficjentem może być również sam fundator. 

Beneficjent fundacji rodzinnej otrzymuje uprawnienie do określonych w statucie świadczeń, ale ponadto ma prawo wglądu w całą dokumentację fundacji. Ponadto, beneficjent może otrzymać uprawnienie do uczestnictwa w zgromadzeniu beneficjentów. Jest to jeden z organów statutowych fundacji rodzinnej, obok zarządu i rady nadzorczej. Zgromadzenie beneficjentów fundacji rodzinnej pełni funkcje kontrolno-nadzorczo wobec działalności fundacji i zajmuje się sprawami takimi jak rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania finansowego fundacji, udzielenie absolutorium członkom zarządu, czy podział wyniku finansowego fundacji.

Zagadnienia podatkowe polskiej fundacji rodzinnej

Podstawową kwestią podatkową dotyczącą fundacji rodzinnej jest to, że otrzymanie jakichkolwiek świadczeń z fundacji rodzinnej, w tym w ramach jej rozwiązania lub likwidacji, nie podlega podatkowi od spadków i darowizn. W tym zakresie nie mamy do czynienia ze zwolnieniem z podatku, jak w przypadku darowizn, ale z wyłączeniem tego rodzaju świadczeń spod regulacji dotyczących podatku od spadków i darowizn, czyli nie ma konieczności spełnienia żadnych dodatkowych warunków (m.in zgłoszenia do urzędu skarbowego).

W zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych, zarówno fundator jak i osoby należące do tzw. „0” grupy podatkowej wobec fundatora dla potrzeb podatku od spadków i darowizn, są zwolnione z opodatkowania świadczeń otrzymanych z tytułu rozwiązania fundacji. Grupa „0” to małżonek, wstępni, zstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha.

Podobne zwolnienie ma zastosowanie do beneficjentów, którzy otrzymują należne im świadczenia z fundacji rodzinnej, jeśli pozostają w ramach tej samej grupy „0” wobec fundatora.

Jednocześnie, wskazane wyżej świadczenia otrzymane przez osoby spoza grupy „0” wobec fundatora, podlegają opodatkowaniu stałą stawką 15%.

Z perspektywy fundacji rodzinnej, jest ona zwolniona z opodatkowania prowadzonej działalności, za wyjątkiem działalności, która wykracza poza jej dopuszczalny zakres przewidziany w ustawie o fundacji rodzinnej. Działalność wykraczająca poza ten zakres będzie opodatkowana stawką CIT w wysokości 25%.

Jednocześnie jednak, wprowadzono nowy podatek, któremu podlega fundacja rodzinna, odrębny od podstawowych regulacji CIT. Opodatkowaniu podlega bowiem wartość świadczenia lub mienia przekazanego lub pozostawionego do dyspozycji, na skutek spełniania świadczeń wobec beneficjentów i innych osób, jak również rozwiązania i likwidacji fundacji. Stawka podatkowa w tym zakresie wynosi 15%. 

Wobec powyższego, do systemu opodatkowania dochodów osób prawnych wprowadzono nowy podatek, dotyczący fundacji rodzinnych, który jest w istocie podatkiem majątkowym. Podstawa opodatkowania w sposób bezpośredni zależy bowiem od wartości majątku (pozostawionego po rozwiązaniu lub likwidacji albo przekazanego w drodze świadczenia fundacji). Jest to rozwiązanie budzące wątpliwości pod względem poprawności legislacyjnej i spójności systemu podatkowego w Polsce, jakkolwiek nie jedyne o takiej charakterystyce, wdrażane w ostatnim czasie przez ustawodawcę.

Podsumowanie

Ustawa o fundacji rodzinnej została zatwierdzona przez Sejm i obecnie znajduje się na etapie dalszego procesu legislacyjnego w Senacie. 

Fundacja rodzinna, jak wspomniałem na wstępie, jest rozwiązaniem oczekiwanym w Polsce od dawna. Niemniej, sposób przygotowania ustawy, ogólny charakter jej zapisów, a w szczególności brak spójności z polskim systemem podatkowym budzą wiele zastrzeżeń. Pozostaje mieć nadzieję, że w toku dalszych prac ustawodawczych niedociągnięcia legislacyjne zostaną dopracowane i już niedługo Polsce przedsiębiorcy będą mogli korzystać ze skutecznego i efektywnego narzędzia do planowania sukcesji biznesu i zarządzania majątkiem, bez konieczności spoglądania poza granice kraju.

Specjalizacje powiązane z tą tematyką