W czasie pandemii oraz jednego z największych kryzysów gospodarczych, który coraz szybciej staje się faktem otwiera się możliwość oceny potencjału rynku Polskiego przez zagranicznych inwestorów.

Badania pokazują, że co do zasady uczestnicy rynku wbrew temu, czego chciałaby klasyczna teoria ekonomii, nie zachowują się racjonalnie i wcale nie zajmują się przede wszystkim jak najbardziej optymalną maksymalizacją użyteczności. Zamiast tego, często postępują w sposób nieracjonalny, dają się ponieść panice, czy działają na zasadzie „owczego pędu”. Tego rodzaju zachowania są obecne również w trakcie hossy. Niemniej, właśnie przy okazji kryzysu dają o sobie znać od jak najgorszej strony: potęgując spadki cen i zwiększając niestabilności gospodarki.

Z perspektywy makroekonomicznej, nie są to pozytywne wieści. Niemniej, dla śmiałego i mądrego inwestora, okres spadków cen i niestabilności to czas, na który długo czekał. Wiele aktywów jest wtedy przecenionych dużo poniżej wartości, na którą wskazywałyby dane finansowe i ekonomiczne. Podobnie, choć zapewne nieco trudniej, ma się sprawa z inwestycjami długoterminowymi, przede wszystkim z uwagi na nieprzewidywalną zmienność rynku w trakcie kryzysu. 

Na co zwrócić uwagę?

Podejmując decyzję inwestycyjną, nawet najbardziej obiecującą, należy zapoznać się 
z uwarunkowaniami lokalnego rynku, szczególnie, jeśli wchodzimy w inwestycję zagraniczną. Jednym z istotniejszych elementów w tym kontekście są lokalne uregulowania podatkowe. W dalszej części artykułu postaramy się przedstawić podstawowe elementy i udogodnienia podatkowe, które należy brać pod uwagę, jeśli decyzja inwestycyjna wskaże na Polskę, jako rynek, na którym można spróbować dokonać ryzykownej, ale potencjalnie zyskownej inwestycji kryzysowej. Chcielibyśmy tutaj przedstawić rozwiązania prawno-podatkowe przyjazne dla inwestorów, z których można skorzystać inwestując w Polsce. 

Ogólne informacje o podatkach w Polsce

Polski system podatkowy nie odbiega w dużej mierze od innych systemów europejskich. Podstawowe podatki, nakładane na przedsiębiorców i inwestorów to: CIT, PIT, VAT. Dodatkowo istnieje podatek od czynności cywilnoprawnych, który jest marginalny i obciąża tylko niektóre rodzaje czynności.

Z perspektywy zagranicznego inwestora istotne mogą być następujące elementy inwestycji: (i) sposób zainwestowania kapitału, (ii) sposób wypłaty kapitału z inwestycji oraz (iii) kwestie operacyjne prowadzenia działalności. Poniżej omówimy po krótce te elementy z perspektywy zagranicznego inwestora, który inwestuje w Polsce.

Inwestowanie na giełdzie

Nabycie inwestycji

Istnieje wiele sposobów dokonania inwestycji w Polsce. Jednym z nich może być nabycie aktywów kapitałowych w celach czysto inwestycyjnych (tj. papierów wartościowych). 

W takim wypadku, papiery wartościowe można nabyć na giełdzie w Warszawie (tj. na rynku regulowanym) lub poza rynkiem regulowanym. Z perspektywy podatkowej, sposób nabycia nie będzie mieć większego znaczenia dla opodatkowania samego nabycia. W przypadku nabycia aktywów na giełdzie, należy się liczyć z tym, że pośrednikiem w transakcji będzie biuro maklerskie. Natomiast w przypadku transakcji poza rynkiem, pośrednictwa domu maklerskiego najprawdopodobniej nie będzie (chyba, że strony uzgodnią inaczej). W przypadku transakcji nabycia instrumentów finansowych, na nabywcę nakładany jest podatek od czynności cywilnoprawnych w wysokości 1% wartości nabycia. Transakcja będzie jednak zwolniona z tego podatku, jeżeli będzie dokonana za pośrednictwem domu maklerskiego (lub innej firmy inwestycyjnej)

Zbycie inwestycji

Wyjście z inwestycji kapitałowej, czyli nabycia papierów wartościowych w celach inwestycyjnych, będzie opodatkowane w momencie zbycia. W konsekwencji zbycia papierów wartościowych dojdzie do realizacji dochodu lub straty z inwestycji. Z uwagi na to, że inwestycji dokonał inwestor zagraniczny, dochód będzie mógł podlegać opodatkowaniu w Polsce lub w państwie rezydencji inwestora. W skrajnych przypadkach, możliwe jest opodatkowanie tego dochodu w obu państwach i dojdzie do tzw. podwójnego opodatkowania. W celu uniknięcia tego zjawiska, konieczne jest zastosowanie postanowień umowy międzynarodowej w kwestiach unikania podwójnego opodatkowania, zawartej pomiędzy Polską i państwem rezydencji inwestora. Należy mieć jednak na uwadze, że Polska nie zawarła umów podatkowych ze wszystkimi państwami.

W przypadku, gdy umowa może znaleźć zastosowanie, najczęściej sprzedaż papierów wartościowych będzie opodatkowana tylko w państwie rezydencji inwestora. Wyjątkiem mogą tu być spółki, których aktywa lub wartość w sposób pośredni lub bezpośredni w co najmniej 50% składa się z nieruchomości położonych w Polsce (tzw. spółki nieruchomościowe). W takim bowiem przypadku zbycie może być opodatkowane również w Polsce stawką 19% (a państwo rezydencji inwestora najczęściej pozwoli na odliczenie podatku polskiego)

Niemniej, jeśli umowa nie znajdzie zastosowania (jak wspomniano, Polska nie zawarła umowy 
z wieloma państwami, np. z Monako), to opodatkowane w Polsce będą transakcje zbycia papierów wartościowych, będących przedmiotem obrotu na giełdzie w Polsce lub akcji/udziałów spółek nieruchomościowych, o których byłą mowa powyżej. Wtedy opodatkowanie w Polsce wyniesie 19% 
i najprawdopodobniej nie będzie możliwości odliczenia polskiego podatku w państwie rezydencji. 
W pozostałych wypadkach, nie powinno powstać opodatkowanie w Polsce.

Inwestycje bezpośrednie

Nabycie inwestycji

W przypadku dokonania inwestycji bezpośredniej w Polsce, jednym ze sposobów jest zakup spółki (efektywnie udziałów lub akcji spółki). W takim wypadku, konsekwencje będą podobne jak powyżej. Innym sposobem jest założenie w Polsce nowej spółki w celu prowadzenia działalności. W tym kontekście, warto wspomnieć o wprowadzonej od zeszłego roku w polskim systemie prawnym instytucji tzw. Alternatywnej Spółki Inwestycyjnej. Jest to specjalny rodzaj spółki nadzorowanej przez Komisję Nadzoru Finansowego, która, po spełnieniu odpowiednich warunków, może być zwolniona z opodatkowania ze sprzedaży udziałów lub akcji w innych spółkach. Jest to wobec tego swojego rodzaju wehikuł inwestycyjny, pozwalający na reinwestowanie środków z działalności inwestycyjnej w Polsce bezpodatkowo.

Finansowanie inwestycji

Przy dokonywaniu inwestycji bezpośrednich, istotnym elementem jest zapewnienie finansowania do nowej spółki, lub spółki nowo nabytej. Można to zrobić w pierwszej kolejności przez wkład kapitałowy, na przykład gotówkowy. W takim przypadku, podwyższenie kapitału zakładowego będzie opodatkowane podatkiem od czynności cywilnoprawnych po stronie spółki, w wysokości 0,5% wartości podwyższenia. Natomiast w przypadku udzielenia spółce finansowania dłużnego, wartość pożyczki od wspólnika powinna być zwolniona z tego podatku. Jeżeli pożyczki udzieli inny podmiot niż wspólnik, podatek również wyniesie 0,5%. Oba sposoby udzielenia spółce finansowania będą miały większe konsekwencje na moment wypłacania środków. Tę kwestię omówimy w kolejnym punkcie. 

Zbycie inwestycji i wypłata zysków

Zbycie udziałów nabytych w polskiej spółce będzie podlegać tym samym regulacjom, co w przypadku zbycia akcji na giełdzie. Podobnie będą generalnie opodatkowane zyski z umorzenia udziałów (przede wszystkim w formie odkupu udziałów przez spółkę). W przypadku inwestycji kapitałowych, od 2019 r. wprowadzono w Polsce dodatkowe regulacje tzw. Notional Interest Deduction. Sprowadzają się one do możliwości rozliczenia przez polską spółkę dodatkowych kosztów uzyskania przychodów w wysokości hipotetycznych odsetek od otrzymanego finansowania kapitałowego (ale nie więcej niż 250 000 PLN rocznie). 

Jeżeli spółka była finansowana długiem, spłata kwoty głównej pożyczki (lub obligacji) nie będzie opodatkowana w Polsce. Natomiast w przypadku wypłaty do inwestora odsetek, polska spółka będzie mogła zaliczyć odsetki do kosztów uzyskania przychodów. Należy jednak pamiętać, że możliwość zaliczania odsetek do kosztów podatkowych jest ograniczona przez regulacji w zakresie tzw. niedostatecznej kapitalizacji. Sprowadzają się one do tego, że odsetki (i inne koszty finansowania dłużnego) jeśli przekroczą w roku 3 mln PLN, to mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodu jedynie jeśli nie przekroczą 30% EBIDTA (liczonej w specyficzny sposób). Ponadto, w przypadku wypłaty odsetek za granicę, polska spółka jest zobowiązana pobrać podatek u źródła. Wysokość tego podatku zależy od lokalizacji i formy prawnej inwestora i może wynosić od 0% (w przypadku spółek z Unii Europejskiej i EOG, które posiadają co najmniej 25% udziałów spółki przez co najmniej dwa lata i spełnią dodatkowe warunki), poprzez obniżone stawki 5%-15% zgodnie z odpowiednią umową o unikaniu podwójnego opodatkowania, aż do 20% w przypadku braku umowy i możliwości zwolnienia. Należy również mieć na uwadze, że w Polsce obowiązują przepisy w zakresie obowiązku dopełnienia należytej staranności przez polskich podatników w zakresie rzeczywistego właściciela odbiorcy zagranicznej płatności. Ponadto, w tym roku najprawdopodobniej wejdą dodatkowe ograniczenia w możliwości stosowania preferencyjnych stawek podatku u źródła, co może doprowadzić do stosowania efektywnie stawki 20%.

Podobnie ma się sytuacja w przypadku wypłaty zysku ze spółki w formie dywidendy. Tutaj również polska spółka ma obowiązek pobrać podatek u źródła, ale w stawce 19%. Jest możliwość zastosowania zwolnienia (dla podmiotów z UE/EUG posiadających co najmniej 10% udziałów/akcji przez co najmniej 2 lata oraz spełniających dodatkowe warunki) oraz niższej stawki 5%-10% z odpowiedniej umowy międzynarodowej. Niemniej, niższe stawki i możliwość zwolnienia podlegają tym samym ograniczeniom, co podatek od odsetek.

Opodatkowanie działalności operacyjnej

Kwestia opodatkowania działalności operacyjnej jest w istocie najbardziej rozbudowanym tematem 
z perspektywy podatkowej, spośród wszystkich trzech tu omawianych. Niemniej, z perspektywy inwestora, szczegóły mogą nie być tak istotne na moment podejmowania decyzji o inwestycji. Wobec tego, omówimy jedynie podstawowe kwestie.

Podatki dochodowe

W pierwszej kolejności, warto wskazać na ogólne regulacje w zakresie podatków dochodowych. 
W przeciwieństwie do państw federalnych tj. Niemcy, czy Stany Zjednoczone, podatek dochodowy 
w Polsce jest pobierany jedynie na poziomie budżetu centralnego. Samorządy otrzymują co prawda część dochodów z tych podatków, ale odbywa się to na poziomie rozliczeń z budżetem i nie obciąża 
w żaden sposób przedsiębiorcy.

Podstawowa stawka podatkowa dla spółek i innych osób prawnych to 19%. Ta stawka funkcjonuje obok specyficznych stawek w zakresie podatku u źródła i z tytułu sprzedaży papierów wartościowych, które omówiliśmy powyżej. W przypadku działalności operacyjnej, opodatkowany jest dochód, liczony jako różnica pomiędzy przychodem a kosztem uzyskania przychodów w danym roku podatkowym. Sposób wyliczania dochodu na potrzeby podatkowe jest inny niż zasady księgowe i może prowadzić do wielu rozbieżności, które powinny być przedmiotem weryfikacji przez polskich doradców podatkowych.

W kontekście stawek od działalności operacyjnej, istnieją również regulacje szczegółowe. 

Po pierwsze, istnieje możliwość założenia spółki, która będzie opodatkowana stawką 9%. Dotyczy to jednak jedynie małych spółek, które nie przekroczyły 2 mln EUR obrotów rocznie. Co istotne, te spółki nie mogą  powstać w efekcie żadnej reorganizacji, czy restrukturyzacji dotychczasowych podmiotów, ani ich majątek nie może się składać z majątku dotychczasowych przedsiębiorstw (w wartości ponad 10 000 EUR). Czyli, stawka 9% jest dostępna jedynie dla małych spółek, które w żaden sposób nie prowadziły do tej pory działalności i nie stanowią kontynuacji działalności innych podmiotów.

Po drugie, istnieją również możliwości uzyskania specyficznych zwolnień podatkowych, 
w szczególności w kontekście działalności produkcyjnej prowadzonej w określonych lokalizacjach, preferowanych przez państwo.

Po trzecie, istnieje możliwość skorzystania z obniżonej stawki dla działalności innowacyjnej (tzw. IP Box). Specyficzna stawka 5% może być zastosowana do dochodów z kwalifikowanej działalności intelektualnej. W przypadku inwestycji, która może obejmować działalność innowacyjną: wytwarzanie licencji, know how itp., które będą zbywane, warto przeanalizować możliwość skorzystania z tej obniżonej stawki. Skorzystanie z tej obniżonej stawki jest obarczone szeregiem szczegółowych wymogów. Wobec tego, przed podjęciem decyzji o skorzystaniu z tej stawki, należy wziąć pod uwagę współpracę z profesjonalnym doradcą. 

Opodatkowanie pracowników

Z perspektywy operacyjnej, istotne mogą być również obciążenia pracownicze, które musi ponosić spółka jako pracodawca. W Polsce są one dość wysokie i mogą wynosić ok. 20% wynagrodzenia brutto. W Polsce istnieje wiele form zatrudniania pracowników, które różnią się elastycznością, odpowiedzialnością, ale również wysokością obciążeń publicznych. Z tego powodu, w zależności od rodzaju prowadzonej w Polsce działalności, polityka zatrudniania może mieć istotne znaczenie dla całościowych obciążeń finansowych spółki.

Podatek od towarów i usług

W końcu, jednym z istotnych aspektów podatkowych prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce, jest podatek od towarów i usług (tzw. VAT). System VAT jest bardzo skomplikowany i zawiera wiele zwolnień i wyjątków od podstawowej reguły opodatkowania. Niemniej, z perspektywy inwestora najważniejsze mogą się okazać następujące fakty. Stawka podatkowa wynosi 23% i obciąża sprzedawcę usług lub towarów. Jednocześnie, sprzedawca może odliczyć podatek, który był zawarty w produktach i usługach, które sam nabył na cele prowadzenia działalności gospodarczej. Podatek jest zawarty w cenie produktu, więc w efekcie ponosi go odbiorca. Niemniej, z uwagi na zróżnicowanie stawek, możliwość korzystania ze zwolnień oraz skomplikowany sposób odliczeń podatku, odpowiednie zarządzanie polityką rozliczania VAT w spółce może mieć istotny wpływ na wynik z inwestycji. Z tego powodu, przy podjęciu inwestycji w Polsce, warto zapytać profesjonalnego doradcę w jaki sposób ustrukturyzować rozliczenia VAT.

Wnioski

Podsumowując, okres spowolnienia i kryzysu gospodarczego niekoniecznie będzie oznaczać brak możliwości inwestycyjnych. Dla niektórych inwestorów, okres załamania na rynkach może przynieść nowe otwarcie w zakresie działalności inwestycyjnej. W tym kontekście, inwestowanie w Polsce może okazać się jedną z bardzo interesujących możliwości. Niemniej, przed podjęciem każdej, nawet najbardziej obiecującej opcji inwestycyjnej warto zapoznać się z podstawowymi konsekwencjami i uregulowaniami prawnymi, z którymi można się wtedy zetknąć. Opodatkowanie jest jednym z nich. W tym artykule przedstawiliśmy podstawowe elementy, o których powinien pamiętać inwestor zagraniczny, zamierzający zainwestować w Polsce. Niemniej, z uwagi na złożoność regulacji oraz rozmaity charakter dostępnych inwestycji, wsparcie doradcy może się okazać kluczowe przed podjęciem decyzji inwestycyjnych, w szczególności przez inwestorów, którzy nie są zaznajomieni z lokalnymi regulacjami.