9 października 2016 roku wchodzą w życie przepisy ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (BFG), systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji wdrażające, ze znacznym opóźnieniem, przepisy unijne w tym postanowienia tzw. Dyrektywy BRR (Bank Recovery and Resolution Directive) 

Obecne uprawnienia organów nadzorczych, które mogą być zastosowane w odniesieniu do instytucji, są mocno ograniczone i nie odpowiadają potrzebom. Postępowania naprawcze i likwidacyjne banków, które toczą się obecnie uznano za zbyt czasochłonne, a przepisy mające zastosowanie (ogólne dot. spółek) – za niedostatecznie dostosowane do specyfiki tego obszaru działalności i nie dość efektywne. Stąd regulacja Dyrektywy i obecna jej implementacja do systemu krajowego.

Z uwagi na rozwój spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych (SKOK) w ostatnich latach i faktyczne zbliżenie zakresu i rozmiaru ich działalności do banków, mają one podobnie jak banki i firmy inwestycyjne zostać objęte zakresem ustawy.

Do najistotniejszych rozwiązań zawartych w nowej ustawie należą powierzenie Bankowemu Funduszowi Gwarancyjnemu (BFG) roli organu przymusowej restrukturyzacji, nałożenie na BFG obowiązku tworzenia planów przymusowej restrukturyzacji, oceny ich wykonalności oraz uprawnień do wydawania zaleceń instytucjom finansowym, objętym zakresem podmiotowym regulacji w zakresie usunięcia stwierdzonych przeszkód dla skutecznej realizacji postępowania przymusowej restrukturyzacji, nadanie mu uprawnienia do dokonywania umorzenia lub konwersji instrumentów kapitałowych, do wydawania decyzji w przedmiocie wszczęcia postępowania przymusowej restrukturyzacji oraz prowadzenia postępowania, w tym utworzenia podmiotu zarządzającego aktywami oraz instytucji pomostowej, na zawieszania w postępowaniu przymusowej restrukturyzacji działalności banku lub kasy bądź możliwości prowadzenia działalności maklerskiej przez firmę inwestycyjną oraz nakładania na podmioty objęte zakresem podmiotowym regulacji obowiązku utrzymywania odpowiedniego poziomu zobowiązań podlegających umorzeniu lub konwersji.

Ustawa wprowadza szczegółowe przepisy regulujące zasady stosowania narzędzi tzw. przymusowej restrukturyzacji, w tym przejęcia przedsiębiorstwa, instytucji pomostowej, umorzenia lub konwersji zobowiązań lub wydzielenia praw majątkowych, a także m. in. zasady zasad prowadzenia postępowania przymusowej restrukturyzacji podmiotów prowadzących działalność transgraniczną i zasad współpracy BFG z innymi podmiotami w tym zakresie.

Ustawodawca stawia na model tzw. wczesnej interwencji i ograniczenie zewnętrznej pomocy finansowej do minimum (rezygnację z możliwości udzielania przez Fundusz pomocy ze środków funduszu stabilizacyjnego): W szczególności, aby ograniczyć pokusę nadużyć oraz zakłócenia konkurencji pomiędzy bankami i państwami członkowskimi na jednolitym rynku, pomoc ma zostać ograniczyć do niezbędnego minimum, a beneficjent pomocy powinien wnieść odpowiedni wkład własny w koszty restrukturyzacji. Wkład własny banku i właścicieli jego kapitału w restrukturyzację powinien być możliwie największy.

Przymusowa restrukturyzacja 

Decyzje BFG w zakresie postępowania przymusowej restrukturyzacji będą ostateczne i podlegają natychmiastowemu wykonaniu, co ma zapewnia skuteczność i szybkość podejmowanych działań. Do decyzji tych będzie stosowane pewne minimum procedury administracyjnej, umożliwiające załatwienie sprawy, jednak ogólne przepisy proceduralne zostaną zastosowane z istotnymi modyfikacjami wynikającymi ze specyfiki decyzji z zakresu postępowania przymusowej restrukturyzacji lub nie znajdą w ogóle zastosowania.

Fundusz nie będzie ponosić odpowiedzialności za skutki wyboru instrumentów postępowania przymusowej restrukturyzacji, chyba że można mu przypisać winę. Należy wskazać, że podejmowane przez Fundusz działania muszą odpowiadać konstytucyjnej zasadzie proporcjonalności oraz zmierzać do maksymalizacji stopy odzysku z postępowania, co powoduje, że wybór konkretnego instrumentu nie będzie arbitralny. Przewidziano też dalsze ograniczenie odpowiedzialności Funduszu za skutki wyboru instrumentów postępowania przymusowej restrukturyzacji, poprzez wskazanie, że jego odpowiedzialność z tego tytułu w każdym wypadku jest ograniczona do wysokości rzeczywistej szkody.

W ramach uzyskanych uprawnień restrukturyzacyjnych BFG będzie mógł dokonać transferu działalności do zdrowego podmiotu lub instytucji pomostowej. BFG uzyska także uprawnienia do dokonywania umorzenia lub konwersji instrumentów kapitałowych. Fundusz będzie mógł dokonać umorzenia lub konwersji instrumentów kapitałowych bez podejmowania decyzji o rozpoczęciu postępowania przymusowej restrukturyzacji albo po podjęciu takiej decyzji wraz z co najmniej jednym instrumentem przymusowej restrukturyzacji.

Gwarancje wg nowych zasad

Dotychczasowe limity gwarancji depozytów zostaną utrzymane. W przypadku spełnienia warunku gwarancji wobec podmiotu objętego systemem gwarantowania, deponentowi przysługuje uprawnienie w stosunku do Funduszu o wypłatę (,,środki objęte ochroną gwarancyjną”), przy uwzględnieniu tych limitów (zasadniczo 100.000 EUR). W nowej ustawie określono środki, niepodlegające ochronie, tj. wskazano środki gromadzone na tzw. ,,rachunkach martwych” (niezależnie od tego, czy uległy one rozwiązaniu czy też nie), tj. w sytuacji, gdy przez odpowiednio długi czas nie dokonano żadnej transakcji z udziałem środków znajdujących się na rachunku, środki o kwocie niższej niż kwota kosztów administracyjnych związanych z potencjalną wypłatą oraz pieniądz elektroniczny w rozumieniu ustawy o usługach płatniczych oraz środki pieniężne otrzymane w zamian za pieniądz elektroniczny, o których mowa w art. 7 ust. 1 tej ustawy.

W ślad za Dyrektywą wskazano podwyższone poziomy gwarancji deponenta będącego osobą fizyczną, w zakresie środków pochodzących z niektórych transakcji związanych z nieruchomościami, określonymi sytuacjami życiowymi deponenta lub spełniającymi określone cele społeczne. Istotną zmianą wobec dotychczas obowiązujących przepisów dotyczących wypłaty środków gwarantowanych jest skrócenie terminu wypłaty, co stanowiło jedną z kluczowych kwestii podlegających harmonizacji w dyrektywie w sprawie systemów gwarancji depozytów. Został on skrócony z 20 do 7 dni roboczych.

Bail-in

Najistotniejsze z perspektywy szeregowego depozytariusza mogą się okazać przepisy odnoszące się do instrumentu umorzenia lub konwersji długu (ang. bail-in tool) wynikające z art. 43 i n. BRRD, które zostały implementowane w rozdziale 17 działu V Ustawy.

Skuteczny mechanizm postępowania przymusowej restrukturyzacji powinien ograniczać prawdopodobieństwo wykorzystania środków publicznych w przypadku zagrożenia upadłością podmiotów z rynku finansowego. Jednocześnie zakres działań możliwych do podjęcia przez właściwy organ powinien umożliwiać przeprowadzenie skutecznego postępowania przymusowej restrukturyzacji w odniesieniu do każdego podmiotu objętego zakresem podmiotowym regulacji, w sposób niezagrażający stabilności finansowej, niezależnie od tego, jak duży jest dany podmiot i złożona jest jego struktura organizacyjna. Celem tego instrumentu jest dokapitalizowanie podmiotu w postępowaniu przymusowej restrukturyzacji bądź podmiotu przejmującego działalność podmiotu w restrukturyzacji w sposób gwarantujący obciążenie kosztami postępowania właścicieli i wierzycieli podmiotu w restrukturyzacji poprzez umorzenie lub konwersję instrumentów dłużnych.

Fundusz może zastosować umorzenie lub konwersję zobowiązań w celu pokrycia strat i odbudowy kapitałów podmiotu w restrukturyzacji jedynie w przypadku, gdy po zastosowaniu tego instrumentu podmiot ten będzie spełniał warunki prowadzenia działalności, oraz – po uwzględnieniu działań określonych w programie restrukturyzacji – z racjonalnym prawdopodobieństwem odzyska długoterminową stabilność finansową.

Jeśli Fundusz zamierza dokonać umorzenia lub konwersji zobowiązań, powinien określić wielkość strat do pokrycia poprzez umorzenie oraz kwotę koniecznego dokapitalizowania podmiotu w restrukturyzacji, podmiotu pomostowego bądź podmiotu zarządzającego aktywami w drodze konwersji na podstawie wyceny aktywów i zobowiązań podmiotu w restrukturyzacji dokonywanej zgodnie ustawą.

Przed zastosowaniem instrumentu umorzenia lub konwersji zobowiązań Fundusz podejmuje decyzję o pokryciu strat podmiotu w restrukturyzacji za okres bieżący i okresy poprzednie. Celem takiego zapisu jest zapewnienie, że w pierwszej kolejności na pokrycie strat zostaną wykorzystane fundusze własne w szczególności kapitały zapasowe i rezerwowe.

Zakłada się  wydanie wierzycielom, których wierzytelności podlegają konwersji, praw udziałowych nowej emisji. Jedną z podstawowych zasad prowadzenia postępowania przymusowej restrukturyzacji jest przy tym zapewnienie, że wierzyciele podmiotu w restrukturyzacji nie poniosą strat wyższych niż w przypadku likwidacji prowadzonej w ramach standardowej procedury upadłościowej (ang. no creditor worse off principle). W związku z powyższym wyłączeniem z zakresu przedmiotowego instrumentu umorzenia lub konwersji zobowiązań podlegają środki gwarantowane i te zobowiązania, które są chronione w postępowaniu upadłościowym – w szczególności wierzytelności zabezpieczone (zgodnie z ust. 2 do wartości przedmiotu zabezpieczenia), środki powierzone bądź zobowiązania wynikające ze stosunku pracy. Drugą grupę stanowią zobowiązania, których konwersja mogłaby negatywnie wpłynąć na funkcjonowanie rynków finansowych, obejmujące zobowiązania krótkoterminowe wobec instytucji finansowych oraz wynikające z uczestnictwa w systemach płatności lub systemach rozrachunku. Ostatnią kategorią objętą wyłączeniem są zobowiązania wobec wierzycieli wynikające z dostawy towarów i usług, które mają istotne znaczenie dla bieżącej działalności podmiotu w restrukturyzacji. Poddanie tej kategorii zobowiązań umorzeniu lub konwersji mogłoby istotnie ograniczać szanse zapewnienia kontynuacji dostaw lub problemy ze znalezieniem dostawców dla podmiotu w restrukturyzacji, a tym samym jego funkcjonowanie.

Katarzyna Bieńkowska, radca prawny, doradca podatkowy YOURS Panasiuk

Publikacja: TaxFin.pl 10-10.2016 >>>