Implementując Dyrektywę Rady (UE) 2016/1164 z dnia 12 lipca 2016 r. wprowadzony został do polskiego systemu podatkowego tzw. podatek od wyjścia czy też podatek od dochodów z niezrealizowanych zysków. Exit tax to podatek od niezrealizowanych zysków kapitałowych, który obrazowo można przedstawić jako podatek od teoretycznego dochodu, który firma osiągnęłaby, gdyby sprzedała swój majątek w Polsce. Stawką w wysokości 19% objęty jest hipotetyczny zysk, który rozumiany jest jako różnica między rynkową a podatkową wartością przenoszonych składników majątku.

Nowy podatek zapłacą osoby fizyczne i prawne. Opodatkowane będzie nie tylko przeniesienie przez przedsiębiorstwo składników majątku, czy zorganizowanej części przedsiębiorstwa poza granice Polski, ale także zmiana rezydencji podatkowej przez obywatela gdy łączna wartość przenoszonych aktywów podatnika nie przekroczy kwoty 4 mln zł.

Nie dziwi fakt, że w ostatnich miesiącach 2018 roku dość mocno wzrosła ilość przedsiębiorców ubiegających się o zmianę rezydencji podatkowej. W 2019 podatnicy nadal rozpatrują ten krok, chcąc zdążyć ze zmianą miejsca opodatkowania zanim wartość przenoszonych aktywów przekroczy 4 mln zł. 

Utrata przez podatnika rezydencji podatkowej w kraju wydaje się być prostą urzędową kwestią. Praktyka pokazuje, że jest inaczej – wiele wątpliwości nastręcza moment utraty takiej rezydencji. W polskim prawie podatkowym brak jest jednoznacznych procedur regulujących tę kwestię.

Odpowiedzi na pytanie czym jest rezydencja podatkowa najlepiej jest szukać bezpośrednio
w ustawie. Zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych polskim rezydentem podatkowym, czyli osobą, która podlega obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów jest osoba  fizyczna, która:

1. posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) albo

2. przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Na podstawie powyższego przepisu i w oparciu o wyrok WSA w Gdańsku I SA/Gd 254/13 można jasno sfomułować warunek konieczny do skutecznej utraty rezydentury –  żaden z powyższych punktów nie może być spełniony.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że dla osób fizycznych rok podatkowy jest rokiem kalendarzowym, dlatego osoby, które biorą pod uwagę zmianę rezydencji powinny przeliczyć liczbę dni spędzonych poza granicami Polski w danym roku.

O ile pobyt na terenie Rzeczypospolitej przez czas dłuższy niż 183 dni nie budzi wątpliwości o tyle warto uważnie przyjrzeć się pojęciu posiadania w Polsce „centrum interesów osobistych lub gospodarczych”.

Organy podatkowe pochyliły się już nad analizą tych pojęć. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji nr. IPPB4/415-325/13-4/JK2 z dnia 23.07.2013 roku wskazał, że przez centrum interesów osobistych należy rozumieć „wszelkie powiązania rodzinne, tzn. ognisko domowe, aktywność społeczną, polityczną, kulturalną, obywatelską, przynależność do organizacji/klubów, uprawianie hobby” a tymczasem centrum interesów gospodarczych to „przede wszystkim miejsce prowadzenia działalności zarobkowej, źródła dochodów, posiadane inwestycje, majątek nieruchomy i ruchomy, polisy ubezpieczeniowe, zaciągnięte kredyty, konta bankowe”. Dla organów podatkowych ważne może być nie tylko miejsce zamieszkania rodziny podatnika ale nawet przynależność do polskiego klubu sportowego, dlatego należy wziąć pod uwagę rezygnację z członkostwa w społecznych, kulturalnych, politycznych klubach czy organizacjach, likwidację kont bankowych i inwestycji. Skuteczna utrata polskiej rezydencji podatkowej wymaga konsekwencji i drobiazgowej oceny niemal wszystkich aspektów życia.

Gorliwość z jaką organy podatkowe analizują kwestie związane z rezydencją podatkową świetnie obrazuje poziom wnikliwości w interpretowaniu definicji ogniska domowego podatnika przez Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy:

„(…) według Komentarza do Modelowej Konwencji OECD, posiadanie stałego ogniska domowego oznacza, iż osoba fizyczna urządziła je i zastrzegła dla swojego trwałego użytkowania, w przeciwieństwie do przebywania w konkretnym miejscu, ale w takich warunkach, z których wynika, że dany pobyt jest zamierzony na krótki czas. Zgodnie z Komentarzem, istotnym czynnikiem jest trwałość zamieszkania, dbałość o ognisko domowe, przez co należy rozumieć, że osoba zainteresowana czyni wszystko, co jest niezbędne, aby mieć to mieszkanie do własnej dyspozycji w każdym czasie, w sposób ciągły, a nie od czasu do czasu, na pobyt, który z różnych względów może mieć charakter krótkotrwały”.

a jeśli podatnik posiada dwa miejsca, które można uznać za ognisko domowe w dwóch państwach to:

„(…) pierwszeństwo ma państwo, z którym osobiste i ekonomiczne powiązania danej osoby są ściślejsze. Przez takie powiązania Komentarz nakazuje rozumieć ośrodek interesów życiowych, przy ustalaniu którego należy wziąć pod uwagę stosunki rodzinne i towarzyskie, zatrudnienie, działalność polityczną, kulturalną i wszelką inną, miejsce działalności gospodarczej i miejsce, z którego zarządza swoim mieniem. (…)” – (interpretacja indywidualna nr ITPB2/415-645a/13/IB z 23 września 2013).

Skrupulatność i konsekwencję przy zmianie rezydencji podatkowej należy zachować także po przeniesieniu rezydentury, gdyż podatników kontroluje czujny system CRS tj. Common Reporting Standard, który zapewnia międzynarodową wymianę informacji o podatnikach. Wymogi CRS obligują instytucje finansowe (m.in. banki, domy maklerskie, fundusze inwestycyjne, zakłady ubezpieczeń) do zbierania i przesyłania informacji na temat rezydencji podatkowej klientów. W Polsce rozwiązania te wprowadzone zostały ustawą z dnia 9 marca 2017r. o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami. Należy podkreślić, że w świetle owej ustawy informacje gromadzone przez organy podatkowe nie podlegają ochronie tajemnicą bankową lub zawodową.

Zmiana rezydencji podatkowej po 1 stycznia jest nadal możliwa, jednak wymaga odpowiedniego przygotowania i określenia jakie aktywa będą podlegały ewentualnemu opodatkowaniu. Wartość rynkowa aktywów jest uzależniona od kondycji samych rynków finansowych, a ta jest przecież bardzo dynamiczna. Tak więc zaplanowanie wyprowadzki z kraju będzie wymagało od nas bardzo przemyślanego planu działania.